Menu
Prikkels, overal om ons heen zijn prikkels. Al onze zintuigen nemen verschillende prikkels waar en het is de taak van onze hersenen om deze prikkels te ontvangen en te filteren. Wanneer ik me moet concentreren op iets belangrijks, kan ik achtergrondgeluiden wegfilteren. Ik hoor daardoor minder wat er buiten gebeurt (dat is toch niet belangrijk). Wanneer ik moe ben, lukt dit al minder goed. De prikkels lijken wel harder binnen te komen en zijn al snel ‘te veel’. Iedereen reageert anders op verschillende prikkels. Hoe je op hierop reageert kan dus zelfs per moment verschillen.
Om te begrijpen hoe prikkels verwerkt worden, gebruik ik een schaap als voorbeeld. Stel je eens voor dat er een schaap op een lage dijk staat. Nu is maar weinig water (dus weinig prikkels) nodig om het schaap te bereiken. Een schaap dat ‘gevoelig voor prikkels’ is, weet niet wat hij tegen dit water kan doen en zal zijn ongenoegen kenbaar maken door heel hard te blaten (bèèh!). Wanneer het schaap de prikkels niet fijn vindt en hier iets tegen doet, noemen we dit ‘prikkel vermijdend’. Hij zorgt ervoor dat hij geen last heeft van het water door bijvoorbeeld de dijk te verhogen.
Wanneer een schaap een ‘gebrekkige registrator’ is staat deze op een hoge dijk en zal het niet opmerken dat er water onderaan de dijk stroomt. Dit schaap gaat gewoon verder met waar hij mee bezig is. Pas wanneer de voeten van dit schaap nat worden merkt hij iets en zal het op het water reageren. Een schaap dat de prikkels prettig vindt, zal deze opzoeken door het water meteen in te duiken! Dat noemen we ‘prikkel zoekend’.
Meestal lukt het ons om de prikkels te reguleren (verwerken) en zijn wij ons hier niet eens van bewust. Wanneer een kind moeite heeft met het verwerken van prikkels, kan onderzocht worden op welke manier we het kind kunnen helpen. Hiervoor kan de ‘Sensory Profile-NL (SP-NL)’ ingevuld. Dit is een vragenlijst om de prikkelverwerking van een kind zo goed mogelijk in kaart te brengen. Aan de hand van de uitkomsten van deze vragenlijst wordt er een zintuigelijk activiteitenplan (ZAP) opgesteld.
Het zintuigelijk activiteitenplan beschrijft verschillende manieren om kinderen kennis te laten maken met prikkels, ze hiermee om te leren gaan of om ze te leren hoe zij bepaalde prikkels beter kunnen verwerken. Hierbij proberen we kinderen zelf de prikkels te laten reguleren, zodat ze niet afhankelijk worden van hun omgeving. Het zintuiglijk activiteitenplan wordt opgesteld door logopedisten die cursussen over de sensorische informatieverwerking hebben gevolgd. Het liefst willen we de kinderen zo goed mogelijk helpen en een kant-en-klaar stappenplan schrijven voor het kind en zijn/haar omgeving. Dit is best lastig, als je begrijpt dat prikkels op ieder moment van de dag anders worden verwerkt. Het blijft daarom keer op keer zoeken naar wat werkt op dat moment. Het zintuiglijk activiteitenplan kan handvatten bieden en aangeven wat nog lastig is voor het kind of wat juist door het kind als prettig wordt ervaren.
Wanneer het een kind (nog) niet lukt om prikkels zelf te reguleren, kunnen er hulpmiddelen ingezet worden. De voor- en nadelen hiervan lees je in het volgende blog!
Bij logopedie draait het niet alleen om taal en spraak, maar ook om de sensorische informatieverwerking. Logopedisten zijn getraind om kinderen te helpen met het reguleren van prikkels door middel van het opstellen van zintuigelijke activiteitenplannen (ZAP). Deze plannen zijn afgestemd op de individuele behoeften van het kind en kunnen helpen bij het verbeteren van de prikkelverwerking. Hierdoor kan een kind zich beter concentreren en deelnemen aan dagelijkse activiteiten.
Voor meer informatie over hoe logopedie kan helpen bij de prikkelverwerking, kun je terecht op onze pagina over logopedie.
Annelieke is in 2017 afgestudeerd aan de Hogeschool Rotterdam als allround logopediste. Zij is toen der tijd meteen aan de slag gegaan bij Op Weg Jeugdhulp in Dordrecht. Inmiddels is Annelieke elders begonnen aan een nieuw avontuur!
